برای ثبت اختراع داخلی و بین المللی باید مراحل و فرایندهای خاصی را طی کرد. اختراع چیزی است که برای اولین بار تولید یا ارائه میشود. این محصول باید حتما خلاقانه و نو باشد. یعنی چیزی که کپی رداریشده از محصول دیگری باشد، نمیتواند اختراع باشد. اما از اختراع در قوانین مختلف کشورها زمانی حمایت می شود که این اختراعات طبق تشریفات خارجه آن کشور در موعد و زمان مقرر به ثبت رسیده باشد. در این مقاله به مباحث مهمی در خصوص مراحل ثبت اختراع، هزنیههای ثبت اختراع، زمان ثبت اختراع و نهاد قانونی متولی ثبت اختراع در ایران و بین الملل اشاره خواهیم کرد.
ثبت اختراع
اختراعات قابل ثبت
در ماده ۲۷ قانون ثبت علائم و اختراعات این طور آمده است، هر کس مدعی یکی از امور ذیل باشد میتواند تقاضای ثبت نماید:
- ابداع هر محصول صنعتی جدید.
- کشف هر وسیله جدید یا اعمال وسائل موجوده به طریق جدید برای تحصیل یک نتیجه یا محصول صنعتی یا فلاحتی.
-
- اختراعات غیر قابل ثبت
در ماده ۴ قانون ثبت اختراعات، طرحهای صنعتی و علائم تجاری اینطور آمده است، موارد زیر از حیطه حمایت از اختراع خارج است:
- کشفیات، نظریههای علمی، روشهای ریاضی و آثار هنری.
- طرحها و قواعد یا روشهای انجام کار تجاری و سایر فعالیتهای ذهنی و اجتماعی.
- روشهای تشخیص و معالجه بیماریهای انسان یا حیوان.
- منابع ژنتیک و اجزاء ژنتیک تشکیل دهنده آنها و همچنین فرآیندهای بیولوژیک تولید آنها.
- آنچه قبلاً در فنون و صنایع پیشبینی شده باشد.
- اختراعاتی که بهرهبرداری از آنها خلاف موازین شرعی یا نظم عمومی و اخلاقحسنه باشد.
انواع ثبت اختراع
- ثبت اختراع در ایران
ثبت اختراع، یعنی اینکه شما با ثبت کردن اختراع خود به همه نشان دهید که این محصول را اختراع کردهاید و حق بهرهبرداری از مزایای آن را دارید. در صورت سوء استفاده افراد، میتوانید به راحتی آن را پیگیری کنید. برای این کار، گواهی ثبت اختراع به شما داده میشود. به طور کلی ثبت اختراع در ایران توسط اداره مالکیت معنوی انجام میشود.
- ثبت اختراع بین المللی
در سال ۱۹۷۰ میلادی معاهده همکاری در ثبت اختراعات به تصویب رسید. که دولت جمهوری اسلامی ایران نیز در سال ۱۳۸۶ قانون الحاق به این کنوانسیون را تصویب کرد. این معاهده در ۶۹ ماده به تصویب رسید و مقررات مربوط به ثبت بین المللی اختراع را تعیین کرد. تاکنون ۱۵۲ کشور به این معاهده پیوستهاند.
مراکز ثبت اختراع
بسته به اینکه اختراع خارجی یا داخلی باشد، برای ثبت آن نیاز است تا با مراکز مختلفی ارتباط گرفته شود. اکنون بیشتر فرایندهای انجام کار به صورت الکترونیکی بوده و غالبا از طریق وبسایت این مراکز قابل انجام است. از جمله مهمترین آنها میتوان به نهادهای زیر اشاره کرد:
- مرکز مالکیت معنوی: این مرکز که زیرمجموعه سازمان ثبت اسناد و املاک کشور بوده، نهاد قانونی متولی ثبت اختراع در ایران محسوب میشود. چند سالی است که فرایندهای لازم برای ثبت اختراع از طریق این سازمان به صورت الکترونیکی درآمده و افراد صرفا از طریق سایت این مرکز میتوانند نسبت به ثبت اختراع خود اقدام کنند. در وبسایت مرکز مالکیت معنوی بخشهای زیادی در نظر گرفته شده که از جمله آنها میتوان به ثبت اختراع اشاره کرد. ثبت طرح صنعتی، ثبت علائم تجاری و ثبت نشانههای جغرافیایی از جمله موارد دیگر است. بررسی فرایندهای ثبت اختراع تنها از طریق وب سایت مرکز مالکیت معنوی امکانپذیر بوده و مراجعه حضوری معمولا تاثیری در روند انجام کارها نخواهد داشت. بنابراین افراد میتوانند با مراجع به این وبسایت ابتدا نسبت به تکمیل اظهارنامه ثبت اختراع اقدام کرده و سپس منتظر دریافت ابلاغیه جدید باشند.
- کنوانسیون پاریس: برخی از افراد قصد دارند تا اختراع خود را در سایر کشورها و مراجع بینالمللی نیز به ثبت برسانند. از جمله نهادهای بینالمللی مرتبط با ثبت اختراع میتوان به کنوانسیون پاریس اشاره کرد. ثبت اختراع بینالمللی از طریق این کنوانسیون به این صورت است که افراد میتوانند بعد از 12 ماه از گذشت ثبت اختراع در کشور خود، نسبت به انجام این کار در یکی از کشورهای دیگر اقدام کنند. ایران سالها است که به این کنوانسیون ملحق شده و افراد میتوانند از این طریق برای ثبت آثار خود در سایر کشورها اقدام کنند. اما علاوه بر این کنوانسیون سازمانهای بینالمللی دیگر نیز در این خصوص وجود دارد.
- معاهده PCT: این معاهده اشاره به یک پیمان و تعهد بینالمللی دارد که با استفاده از آن میتوان اختراعات خود را به صورت بینالمللی در سایر کشورهای جهان به ثبت رساند. سازمان جهانی مالکیت فکری (WIPO) چتر حمایتی این معاهده بوده و زیر نظر آن به فعالیت میپردازد. دفتر اصلی آن در شهر ژنو سوئیس قرار دارد و بسیاری از افراد از این روش برای ثبت اختراع استفاده میکنند. چرا که هم زمان بیشتری نسبت به مدت زمان 12 ماهه در اختیار افراد قرار میدهد و همچنین افراد میتوانند با ثبت کردن اثر خود در آن، از احتمال کپیبرداری و سرقت جلوگیری کنند. هر چند که معمولا فرآیند ثبت اثر از این طریق ممکن است با هزینه و زمان بیشتری همراه باشد.
- سازمان جهانی مالکیت فکری (WIPO): این سازمان دارای سابقه طولانی در زمینه ثبت آثار متعدد به صورت بینالمللی و حمایت از مخترعین است. WIPO در حال حاضر معاهدههای مختلفی را در زمینه ثبت آثار و اختراعات مدیریت میکند که یکی از آنها معاهده PCT است. این سازمان معمولا در دو زمینه کپیرایت و مالکیت صنعتی از مخترعان بینالمللی حمایی میکند. ایران قریب به 20 سال است که به عضویت این سازمان بینالمللی درآمده و افراد میتوانند از مزایای آن در راستای ثبت آثار خود بهره ببرند.
مراحل ثبت اختراع
اصلیترین مرحله در ثبت اختراع، مراحل و انجام فرایندهای اداری مربوط به آن است. برای ثبت هر اثر و نوآوری در ایران باید به وبسایت سازمان مالکیت معنوی مراجعه کرد. در این سایت یک بخش برای ثبت اختراع و ثبت اظهارنامه در نظر گرفته شده است. اظهارنامه اختراع را میتوان اصلیترین نکته در انجام این فرایند دانست. چرا که کارشناسان این سازمان براساس این اظهارنامه نسبت به قبول یا رد اختراع اقدام میکنند. اظهارنامه ثبت اختراع معمولا دارای چندین بخش مختلف است. در یک بخش مخترع باید نسبت به تکمیل برخی از اطلاعات و مشخصات شخصی خود اقدام کند. اما مهمترین بخش اظهارنامه مربوط به ثبت اثر و توضیحات مربوطه آن است. توضیحات باید به زبان فارسی بوده و مخترع در آن در خصوص تکمیل اطلاعاتی از قبیل نام اثر، توصیف کلی آن، نقشهها و سایر اطلاعات دیگر اقدام میکند. بعد از انجام این کار و سایر فرایندهای اداری، معمولا چند حالت رخ خواهد داد که افراد مشمول یکی از آنها خواهند بود:
- رد اثر: ممکن است بنا به هر علتی کارشناسان مربوطه اثر وارد شده را فاقد فاکتورها و الزامات قانونی برای ثبت اختراع بدانند. یکی از مهمترین دلایل رد اختراع تکراری بودن آن است. در این صورت از متقاضی درخواست میشود تا با مراجعه به بخش «جستجوی اختراعات» در وبسایت مرکز مالکیت معنوی، یک بار دیگر اختراع خود را با اختراعات مشابه آن بررسی کند. در صورتی که مخترع نتواند ثابت کند اختراع وی دارای وجوه افتراق با سایر اختراعات دیگر است، براساس قانون، اظهارنامه وی رد خواهد شد و اختراع او ثبت نمیشود. در صورتی که افراد با رد اظهارنامه مواجه شدند، میتوانند از طریق وبسایت مذکور، لایحهای را مبنی بر تفاوت اختراع آنها با سایر اختراعات، تنظیم کرده تا دوباره بررسی گردد.
- برطرف کردن نقص: برخی اوقات نیز ممکن است که اظهارنامه ثبت اختراع فرد رد نشود، بلکه از وی خواسته شود تا ایرادات و نقایص احتمالی را برطرف کند. لازم به ذکر است که اظهارنامه مذکور باید به لحاظ شکلی و دستوری کاملا براساس مقررات و آییننامههای مربوطه تنظیم شده باشد. در غیر اینصورت کارشناسان سازمان از فرد درخواست میکنند تا بار دیگر نسبت به تکمیل اظهارنامه و بیان دقیق توصیف، ادعای اختراع و همچنین نقشهها اقدام کند.
- ابلاغیه ثبت اختراع: در صورتی که اظهارنامه ثبت اختراع منطبق با استانداردها تنظیم شده باشد و کارشناسان مربوطه آن را برای ثبت دارای صلاحیت بدانند، ابلاغیه ثبت اختراع برای فرد صادر میشود. در این حالت فرد تا 30 روز فرصت دارد تا ضمن پرداخت هزینه ثبت اختراع، نسبت به انجام سایر مراحل و فرایندهای اداری آن اقدام کند. سپس پس از طی این مراحل فرد باید برای دریافت گواهی ثبت اختراع به سازمان مربوطه مراجعه کند. چنانچه فرد نتواند در مهلت 30 روزه نسبت به پرداخت هزینه اقدام کند، میبایست قبل از اتمام این مهلت نسبت به تمدید مهلت اقدام کند.
ثبت اختراع بین المللی
مزایای ثبت اختراع بین المللی
یکی از مزایای ثبت اختراع، عدم افشای نتایج با ارزش حاصل از تحقیقات شرکتهای دانشبنیان و یا پایاننامههای دانشجویی در قالب مقاله و کمک به تجاریسازی دستاوردهای پژوهشی پژوهشگران و نخبگان علمی و صنعتی است. به علاوه امروزه بسیاری از شرکتهای پیشرو در زمینه فناوری، توجه ویژهای به موضوع مالکیت فکری و چگونگی حفاظت از داراییهای فکری خود دارند. از این رو مزیت اصلی سیستم ثبت پتنت، حفاظت از اختراع، حقوق معنوی و فکری مخترع و انتشار نوآوری میباشد. برخی مزیتهای دیگری که در سالهای اخیر قابل توجه بوده است مواردی مانند درآمدزایی از ثبت اختراع ، کسب درآمد از اختراع و از راه فروش پتنت، صدور مجوزهای بهرهبرداری از اختراع، ایجاد مانع و محدودیت در فعالیتهای تحقیق و توسعهای شرکتهای رقیب، جلوگیری از ورود رقبای تازه وارد به بازار رقابتی کسبوکار و افزایش اعتبار و برند شرکت را میتوان نام برد. با ثبت پتنت امکان استفاده از مزایا و تسهیلات ارائه شده برای شرکتهای فناور و دانش بنیان بوجود میآید که خود این امر سبب تسهیل در پذیرش برای ادامه تحصیل در داخل یا خارج از کشور و مهاجرت از طریق ثبت پتنت میدهد.
مراحل ثبت اختراع بین المللی
یکی از مدارک بسیار مهم در این زمینه نظیر ثبت اختراع داخلی اظهارنامه می باشد. متقاضی ثبت اختراع بین المللی میتواند اختراع خود را با پر کردن اظهارنامه بین المللی و نقشههای اختراع و توصیف آن با قید عنوان اختراع مراتب را از طریق WIPO به اتحادیه بین المللی همکاری در ثبت اختراعات بین المللی ارسال دارد که پس از بررسی مقدماتی و پذیرش برای متقاضی به موجب ماده ۸ بند ۲ حق تقدم در ثبت اختراع بین المللی ایجاد می شود (مستفاد از ماده ۱ و ۵۰ معاهده). لازم به ذکر است که دفتر بین المللی به موجب ماده ۵۰ معاهده میتواند با ارائه اطلاعات دیگر متقاضی را از اختراعات قبلی مطلع سازد. صاحبان اختراع میتوانند با تقدیم اظهارنامهای به WIPO اختراع خود را با همکاری آن سازمان در سطح بین المللی به ثبت رسانیده و نسبت به عرضه و فروش آن در بازارهای جهانی اقدام نمایند. اظهارنامه بین المللی اختراع شامل درخواست، توصیف و شرح اختراع، ادعا یا ادعاها، نقشه های فنی (در صورت لزوم) و چکیده اختراع می باشد. این ها از مهمترین نکات برای ثبت اختراع میباشد و درج آن در اظهارنامه ضروری است. دفتر بین المللی سازمان جهانی مالکیت معنوی اظهارنامه بین المللی را بلافاصله بعد از اتمام ۱۸ ماه از تاریخ ادعای حق تقدم افشا و منتشر میکند. اظهارنامه بین المللی منتشر شده، تمام متون تسلیم شده توسط متقاضی، گزارش جستجوی بین المللی و هر نوع اصلاح ادعاها توسط متقاضی طبق ماده ۱۹ قانون و نیز هر گونه بیانیه طبق بند 4،17 آیین نامه اجرایی قانون PCT را شامل میشود. در صورتی که اظهارنامه بین المللی به یکی از زبان های عربی، چینی، ژاپنی، روسی، آلمانی، فرانسوی، اسپانیایی و یا انگلیسی باشد به همان زبان منتشر می شود.
PCT یا پیمان همکاری ثبت اختراع
پیمان همکاری ثبت اختراع یا «PCT»، یک معاهده چندجانبه است که در سال ۱۹۷۰ میلادی در واشنگتن آمریکا به تصویب رسید و از سال ۱۹۷۸ به اجرا در آمده است. تعداد اعضای این پیمان در حال حاضر ۱۵۲ عضو است. ایران در تاریخ ۱۲ مهرماه سال ۱۳۹۲، رسماً بهعنوان عضو ۱۴۸ام به معاهده ثبت اختراع ملحق شد که میتواند گامی مهم برای رفع موانع پیش روی مخترعین و نوآوران داخلی محسوب شود. از طریق معاهده «PCT»، میتوان تسهیلاتی برای اخذ حفاظت از اختراعات و دستاوردهای فناورانه در هر یک از کشورها و یا تمامی کشورهای عضو این پیمان به دست آورد.
مزایای معاهده PCT
- فراهم نمودن شرایطی مساعد برای سهولت در کسب حمایت بین المللی
- سهولت در تسلیم اظهارنامه ثبت اختراع به ادارات ملی و یا منطقه ای
- تسریع در امور و جلوگیری از اتلاف وقت و هزینه
- فراهم نمودن شرایطی مساعد جهت تجدید نظر و اعمال اصلاحات در مدارک و مستندات اظهارنامه ثبت اختراع
فرآیند ثبت اختراع PCT
درخواست ثبت اختراع از طریق «PCT»، به معنای عدم نیاز به طی مراحل مرتبط با ثبت ملی اختراع در دفاتر پتنت نیست و صرفاً از طریق آن، میتوان برخی از رویهها را در فاز بینالملل، تسهیل نمود. فرآیند ثبت اختراع «PCT»، متشکل از دو مرحله اصلی است که با درخواست ثبت یک پرونده بینالمللی آغاز میشود و با توجه به اولویت و تصمیم متقاضی، میتواند به تعدادی پتنت گرنت شده در دفاتر ثبت اختراع ملی و یا منطقهای خاتمه یابد. فاز بینالمللی، شامل پنج مرحله اصلی است که سه مورد اول آن، به صورت خودکار اجرا میگردد:
- گام اول عبارت است از آمادهسازی و ثبت درخواست از سوی متقاضی و پردازش آن از سوی دفتر دریافتکننده درخواست.
- گام دوم ایجاد یک گزارش جستجوی بینالمللی و ثبت اظهارات یکی از مقامات و متخصصین جستجوی بینالمللی.
- گام سوم درخواست مذکور همراه با گزارش جستجوی بینالمللی، توسط وایپو انتشار خواهد یافت.
- گامهای چهارم و پنجم اختیاری بوده و شامل ایجاد یک جستجوی بینالمللی تکمیلی که توسط یک یا چند متخصص جستجوی بینالمللی انجام میگیرد و ارزیابی اولیه بینالمللی در مورد قابلیت پتنت شدن اختراع است.
هزینه ثبت اختراع بینالمللی
ثبت اختراع بینالمللی معمولا دارای هزینه بیشتری نسبت به نوع داخلی آن است. در روش ثبت از طریق معاهده PCT معمولا هزینه بیشتری نسبت به برخی روشهای دیگر دریافت میشود. به طور کل هزینه ثبت اختراع بینالمللی شامل سه موارد است. اما از آنجا که معمولا باید افراد نسبت به ثبت اختراع خود در داخل کشور نیز از قبل اقدام کرده باشند، بنابراین خود به خود این هزینه نیز اضافه خواهد شد که شامل موارد زیر است:
- هزینه ثبت اختراع در داخل کشور
- هزینه جستجوی مقدماتی
- هزینه ثبت اظهارنامه
- هزینه اداره دریافتکنندگان ایران برای بررسی، انتقال اظهارنامه به دفتر بینالمللی
اگر ایدهای نو در سر دارید و در پی ثبت ایده و اختراع خود و سپس سرمایهگذار واقعی برای آن هستید و یا اختراع خود را به انجام رساندهاید و بهدنبال بهرهبرداری از آن در بازار هستید بهتر است برای پیاده کردن طرح، درخواست ثبت اختراع را جهت حفاظت از محصول یا ایده تولیدی خود ثبت کنید. اگر نمیدانید چگونه اختراع خود را ثبت بین المللی کنید ما در موسسه حقوقی مفید ثبت آماده ارائه خدمات مشاوره و ثبت اختراع بینالمللی به شما عزیزان میباشیم.