اختراع نتیجه فکر فرد یا افراد است که برای اولین بار فرآیند یا فرآورده ای خاص را ارایه می کند و مشکلی را در یک حرفه، فن، فناوری، صنعت و مانند آنها حل می نماید. اختراعی قابل ثبت است که حاوی ابتکار جدید و دارای کاربرد صنعتی باشد. گواهی ثبت اختراع سندی است که اداره مالکیت صنعتی برای حمایت از اختراع صادر می کند و دارنده آن می تواند از حقوق انحصاری برای نوآوری خود بهره مند شود. در ادامه همراه ما باشید تا با حقوق گواهینامه ثبت اختراع ، مدت اعتبار و مزایای آن آشنا شوید.
گواهی ثبت اختراع
گواهینامه ثبت اختراع، یک گواهی یا حق انحصاری است که از سوی دولت یک کشور به فرد یا افراد خاصی برای محصول، فرایند و طرحی که دارای ویژگی هایی مانند نوآورانه، جدید، ابتکاری، قابل شرح، داشتن کاربرد صنعتی و قابل اجرا باشد که قابلیت رفع یک مشکل فنی را داشته باشد، اعطا می کند. در ایران، امور مربوط به ثبت اختراع و صدور گواهی های لازم توسط مرکز مالکیت معنوی که به اداره ثبت اسناد و املاک وابسته است، انجام می شود. در صورتی از یک گواهی حمایت می شود که آن اختراع در مدت زمان مشخص شده و توسط اداره ثبت اختراع هر کشور به ثبت رسیده باشد.
مزایای گواهی ثبت اختراع
- عضویت در بنیاد نخبگان ملی و بهره مندی از از تسهیلات اعطایی مرتبط با آن.
- امکان برخورداری از تسهیلات اعطایی برای خدمت سربازی؛ کاهش مدت خدمت، گذراندن دوران خدمت در مراکز تحقیقاتی و در مجاورت محل سکونت، امکان اجرای پروژه پژوهشی به جای خدمت عادی سربازی جهت اخذ کارت پایان خدمت حتی در حین تحصیل، و… .
- معاف شدن از گذران دوره طرح برای گروه های پزشکی پس از تایید وزارت بهداشت.
- عضویت در انجمن دانشجویان استعدادهای درخشان و برخورداری از تسهیلات مقرر شده برای آن.
- تسهیل در روند اخذ پذیرش جهت ادامه تحصیل در داخل یا خارج از کشور.
- شرکت در جشنواره ها، مسابقات و سمینارهای بین المللی و کسب مدال های بین المللی .
حقوق ناشی از گواهینامه ثبت اختراع
طبق ماده ١۵ قانون ثبت اختراعات و علائم تجاری، حقوق ناشی از گواهینامه اختراع به ترتیب ذیل است :
الف- بهره برداری از اختراع ثبت شده در ایران توسط اشخاصی غیر از مالک اختراع، مشروط به موافقت مالک آن است. بهره برداری از اختراع ثبت شده به شرح آتی خواهد بود:
- در صورتی که اختراع در خصوص فرآورده باشد :
- ساخت، صادرات و واردات، عرضه برای فروش، فروش و استفاده از فرآورده
- ذخیره به قصد عرضه برای فروش یا استفاده از فرآورده
- در صورتی که موضوع ثبت اختراع فرآیند باشد :
- استفاده از فرآیند
- انجام هر یک از موارد مندرج در جزء ( ١) بند الف این ماده در خصوص کالاهایی که مستقیماَ از طریق این فرآیند به دست می آید.
ب- مالک می تواند با رعایت بند (ج) این ماده و ماده ١٧ علیه هر شخص که بدون اجازه او بهره برداری های مندرج در بند ( الف) را انجام دهد و به حق مخترع تعدی کند و یا عملی انجام دهد که ممکن است منجر به تعدی به حق مخترع شود، به دادگاه شکایت کند.
حقوق ناشی از گواهینامه اختراع شامل موارد ذیل نمی شود:
- بهره برداری از کالاهایی که توسط مالک اختراع یا با توافق او در بازار ایران عرضه می شود.
- استفاده از وسایل موضوع اختراع در هواپیماها، وسائط نقلیه زمینی یا کشتیهای سایر کشورها که به طور موقت یا تصادفاً وارد حریم هوایی، مرزهای زمینی یا آبهای کشور میشود.
- بهرهبرداریهایی که فقط با اهداف آزمایشی درباره اختراع ثبت شده انجام میشود.
- بهرهبرداری توسط هر شخصی که با حسن نیت قبل از تقاضای ثبت اختراع یا درمواقعی که حق تقدم تقاضا شده است، قبل از تاریخ تقاضای حق تقدم همان اختراع، از اختراع استفاده میکرده یا اقدامات جدی و مؤثری جهت آماده شدن برای استفاده از آن در ایران به عمل میآورده است.
- حقوق استفاده کننده قبلی که در جزء (۴) بند (ج) این ماده قید شده است، تنها به همراه شرکت یا کسب و کار یا به همراه بخشی که در آن از اختراع استفاده میشده یا مقدمات استفاده از آن فراهم گردیده، قابل انتقال یا واگذاری است.
چگونگی ذکر نام مخترع در گواهینامه اختراع و نحوه تعلق حق اختراع ثبت شده به شرح زیر است:
- حقوق اختراع ثبت شده منحصراً به مخترع تعلق دارد.
- اگر افرادی به صورت مشترک اختراعی کرده باشند، حقوق ناشی از اختراع مشترکاَ به آنان تعلق می گیرد.
- هرگاه دو یا چند نفر، مستقل از دیگری اختراع واحدی کرده باشند، شخصی که اظهارنامه اختراع خود را زودتر تسلیم کرده و یا در صورت ادعای حق تقدم هر کدام بتوانند اثبات کنند که در تاریخ مقدم اظهارنامه خود را به صورت معتبر تسلیم کرده اند، مشروط بر این که اظهارنامه مذکور مسترد یا رد نگردیده یا مسکوت گذاشته نشده باشد ، حق ثبت اختراع را خواهند داشت.
- حقوق ناشی از اختراع ثبت شده قابل انتقال است و در صورت فوت صاحب حق، به ورثه او منتقل می شود.
- هدر صورتی که اختراع ناشی از استخدام یا قرارداد باشد ، حقوق مادی آن متعلق به کارفرما خواهد بود ، مگر آنکه خلاف آن در قرارداد شرط شده باشد.
- نام مخترع در گواهینامه اختراع قید می شود مگر این که کتباَ از اداره مالکیت صنعتی درخواست کند که نامش ذکر نشود هر گونه اظهار یا تعهد مخترع مبنی بر این که نام شخص دیگری به عنوان مخترع قید گردد، فاقد اثر قانونی است.
بهره برداری دولت از اختراع
دولت یا شخص از طرف آنها با رعایت ترتیبات زیر می تواند از اختراع بهره برداری نمایند :
- بند الف ماده ١٧ قانون ثبت اختراعات و علائم تجاری؛ در مواردی که با نظر وزیر یا بالاترین مقام دستگاه ذیربط منافع عمومی مانند امنیت ملی، تغذیه، بهداشت یا توسعه سایر بخشهای حیاتی اقتصادی کشور، اقتضاء کند که دولت یا شخص ثالث از اختراع بهرهبرداری نماید و یا بهرهبرداری از سوی مالک یا شخص مجاز از سوی او مغایر با رقابت آزاد بوده و از نظر مقام مذکور، بهرهبرداری از اختراع رافع مشکل باشد، موضوع در کمیسیونی مرکب از رئیس سازمان ثبت اسناد و املاک کشور، یکی از قضات دیوان عالی کشور با معرفی رئیس قوه قضائیه، دادستان کل کشور، نماینده رئیسجمهور و وزیر یا بالاترین مقام دستگاه ذیربط مطرح و در صورت تصویب، با تعیین کمیسیون مذکور، سازمان دولتی یا شخص ثالث بدون موافقت مالک اختراع، از اختراع بهرهبرداری مینماید.
- بند ب ماده ١٧ قانون ثبت اختراعات و علائم تجاری؛ بهره برداری از اختراع محدود به منظوری خواهد بود که در مجوز آمده است و مشروط به پرداخت مبلغ مناسب به مالک مذکور با در نظر گرفتن ارزش اقتصادی مورد اجازه می باشد. درصورتی که مالک اختراع یا هر شخص ذینفع دیگر توضیحی داشته باشند، کمیسیون پس از رسیدگی به اظهارات آنان و لحاظ کردن بهره برداری در فعالیتهای غیر رقابتی اتخاذ تصمیم خواهد کرد. کمیسیون می تواند بنا به درخواست مالک اختراع یا سازمان دولتی یا شخص ثالثی که مجوز بهره برداری از اختراع ثبت شده را دارد، پس از رسیدگی به اظهارات طرفین یا یکی از آنها در محدوده ای که ضرورت اقتضاء نماید، نسبت به تصمیم گیری مجدد اقدام کند.
- در صورتی که مالک اختراع ادعا نماید که شرایط و اوضاع و احوالی که باعث اتخاذ تصمیم شده دیگر وجود ندارد و امکان تکرار آن میسر نیست و یا این که ادعا نماید سازمان دولتی یا شخص ثالثی که توسط کمیسیون تعیین شده نتوانسته طبق مفاد تصمیم و شرایط آن عمل کند، موضوع در کمیسیون مطرح و بررسی و پس از استماع اظهارات مالک اختراع، وزیر یا بالاترین مقام دستگاه ذیربط و بهره بردار، اجازه بهره برداری لغو شده و حسب مورد اجازه بهره برداری برای مالک یا بهره بردار دیگر صادر می شود. با احراز شرایط مقرر در این بند، اگر کمیسیون تشخیص دهد حفظ حقوق قانونی اشخاصی که این اجازه را کسب کرده اند، بقاء تصمیم را ایجاب می نماید آن تصمیم را لغو نمی کند. درمواردی که اجازه بهره برداری توسط کمیسیون به شخص ثالثی داده شده است، می توان آن مجوز را فقط به همراه شرکت یا کسب و کار شخص تعیین شده ازطرف کمیسیون یا به همراه قسمتی از شرکت یا کسب و کاری که اختراع در آن بهره برداری می شود، انتقال داد.
- اجازه بهره برداری موضوع این ماده، مانع انجام امور زیر نیست:
- انعقاد قرارداد بهره برداری توسط مالک اختراع ، با رعایت مقررات این ماده
- بهره برداری مستمر از حقوق تفویضی توسط مالک اختراع طبق مندرجات بند(الف) ماده (۱۵) قانون ثبت اختراعات و علائم تجاری
- صدور اجازه استفاده ناخواسته طبق اجزاء (۱) و (۲) بند (ح) این ماده
- درخواست اجازه بهره برداری از کمیسیون باید همراه دلیل و سندی باشد که به موجب آن ثابت شود دستگاه دولتی یا شخص مجاز، از مالک اختراع درخواست بهره برداری کرده ولی نتوانسته است اجازه بهره برداری را با شرایط معقول و ظرف مدت زمان متعارف تحصیل نماید. رعایت مراتب این بند، در صورت فوریت ناشی از مصالح ملی یا موارد حصول شرایط قهریه در کشور کلاً به تشخیص کمیسیون لازم نخواهد بود، مشروط بر آن که در این قبیل موارد مالک اختراع در اولین فرصت ممکن از تصمیم کمیسیون مطلع شود.
- بهره برداری از اختراع توسط سازمان دولتی یا اشخاص ثالثی که توسط کمیسیون تعیین شده اند، برای عرضه در بازار ایران است.
- اجازه کمیسیون در خصوص بهره برداری از اختراع در زمینه فناوری نیمه هادیها، تنها در موردی جایز است که به منظور استفاده غیرتجاری عمومی بوده یا درموردی باشد که وزیر یا بالاترین مقام دستگاه ذیربط تشخیص دهد که نحوه استفاده از اختراع ثبت شده توسط مالک یا استفاده کننده آن غیر رقابتی است.
- پروانه بهره برداری بدون موافقت مالک ، در موارد زیر نیز با ترتیباتی که ذکر می شود قابل صدور است:
- در صورتی که در یک گواهینامه اختراع ادعا شده باشد که بدون استفاده از یک اختراع ثبت شده قبلی قابل بهره برداری نیست و اختراع مؤخر نسبت به اختراع مقدم، متضمن پیشرفت مهم فنی و دارای اهمیت اقتصادی قابل توجه باشد، اداره مالکیت صنعتی به درخواست مالک اختراع مؤخر پروانه بهره برداری از اختراع مقدم را در حد ضرورت، بدون موافقت مالک آن، صادر می کند.
- در مواقعی که طبق جزء (۱) این بند پروانه بهره برداری بدون موافقت مالک صادر شده باشد، اداره مالکیت صنعتی به درخواست مالک اختراع مقدم، پروانه بهره برداری از اختراع مؤخر را نیز بدون موافقت مالک آن صادر می کند.
- در صورت درخواست صدور پروانه بهره برداری بدون موافقت مالک طبق اجزاء (۱) و (۲) این بند در تصمیم مربوط به صدور هر یک از پروانه های مذکور، حدود و کاربرد پروانه و مبلغ مناسبی که باید به مالک اختراع ذیربط پرداخت شود و شرایط پرداخت، تعیین می شود.
- در صورت صدور پروانه بهره برداری طبق جزء (۱) انتقال آن فقط به همراه اختراع مؤخر و در صورت صدور پروانه بهره برداری طبق جزء (۲) انتقال آن فقط به همراه اختراع مقدم مجاز است.
- درخواست صدور پروانه بهره برداری بدون موافقت مالک مشروط به پرداخت هزینه مقرر می باشد.
- در صورت صدور پروانه بهره برداری بدون موافقت مالک، اجزاء (۱) و (۲) این بند و بندهای (ب) تا (و) و نیز بند (ط) این ماده قابل اعمال است.
- تصمیمات کمیسیون در محدوده بندهای این ماده، در دادگاه عمومی تهران قابل اعتراض است.
مدت اعتبار گواهی ثبت اختراع
این گواهینامه در ایران و بسیاری کشورها دارای مدت ۲۰ سال می باشد، البته این مدت در هر کشور با توجه به قوانین آن کشور متفاوت است اما برای تداوم حمایت تا ۲۰ سال بایستی هزینه ثبت برای هر سال را پرداخت نمود و در صورت عدم پرداخت، گواهینامه ثبت اختراع منقضی می شود. لازم به ذکر است در صورت دیرکرد اقساط، سازمان مالکیت های صنعتی مبلغی را به عنوان جریمه دریافت می کند. بنابراین سعی کنید قبل ار اتمام مدت اعتبار به واریز قسط ها اقدام نمایید. کل مبلغ اقساط (اشخاص حقیقی) برای ۲۰ سال ۵۰۰۰۰۰ تومان است.
اطلاعات گواهی ثبت اختراع
- مشخصات مالک اختراع
در این قسمت نام و نام خانوادگی مالک/مالکان، آدرس مالک/مالکان، شماره ملی مالک/مالکان نوشته می شود. توجه داشته باشید که مالک می تواند مخترع نباشد، می تواند یک فرد، افراد یا یک شرکت باشد. مالک از حقوق معنوی بهره مند نخواهد شد اما دارای حقوق مادی خواهد بود.
- مشخصات مخترع
در این قسمت نام و نام خانوادگی مخترع/مخترعان، آدرس مخترع/مخترعان، شماره ملی مخترع/مخترعان می باشد. مخترع می تواند یک فرد یا افراد باشد. مخترع می تواند هم دارای حقوق مادی و هم دارای حقوق معنوی باشد.
- عنوان اختراع
عنوان اختراع به صورت کامل و شفاف در این قسمت درج میشود.
- طبقه بندی بین المللی
هر اختراع دارای یک جایگاه در طبقه بندی بین المللی می باشد.
- حق تقدم ثبت اختراع
در گواهی ثبت اختراع حق تقدم ثبت اختراع اینگونه بیان شده است که اگر اختراعی در یک کشور ثبت شده باشد و بخواهد در کشور دیگری مجددا ثبت شود، تاریخ اولین اظهارنامه ثبت شده در این قسمت درج میگردد.
- محل ثبت اختراع
این قسمت کشوری که در آن اختراع به ثبت رسیده را نشان میدهد.
- مدت حمایت از اختراع
مدت حمایت بسته به تمدید گواهی ثبت اختراع توسط مخترع از ۵ سال تا ۲۰ می تواند متغیر باشد.
- شماره و تاریخ ثبت اظهار نامه
شماره و تاریخی که اظهارنامه مربوط به این گواهی ثبت شده است در این قسمت درج میشود.
- شماره و تاریخ ثبت اختراع
تاریخی که طرح شما توسط اداره و مرجع مربوطه به عنوان اختراع ثبت شده است.
از این مقاله دریافتیم که مخترع، به واسطه گواهینامه ثبت اختراع دارنده حق انحصاری ساخت، صادرات واردات، عرضه برای فروش، فروش و استفاده از فرآورده های مرتبط با اختراع می باشد یعنی قبل از اقدام تمامی موارد گفته شده در مورد یک محصول یا فرآیند مرتبط با اختراع ثبت شده، لازم است اجازه مالک حق انحصاری اختراع را بدست آورد تا بتوان محصول را با اطمینان لازم و شرایط خوبی وارد بازار نمود. شما عزیزان می توانید از خدمات مشاوره رایگان ثبت طرح صنعتی مفید بهره مند شوید. از اینکه تا انتهای مقاله ما را همراهی نمودید صمیمانه سپاسگزاریم.