اگر با امور مالیاتی سروکار داشته باشید واژه علی الراس برای شما آشنا می باشد. علی الراس شدن یک زنگ خطر برای صاحبان کسب و کار حقوقی و حقیقی محسوب می شود. اگر سازمان مالیات طبق مدارک ارسال شده مالیاتی شما قادر به تعیین مالیات نباشند، تمام مدارک را مردود اعلام کرده و درخواست علی الراس می کند. وقتی شخص یا شرکتی علی الراس می شود، درامد ها و خریدهایی که در اظهارنامه عملکرد ذکر شده مورد قبول نبوده و با اعمال ضریب میزان درآمد و مالیات سالیانه مشمول، مالیات او را مشخص می کندند. ممکن است با تشخیص مالیات از طریق علی الراس مشکل زیادی به وجود نیاید و مالیات و جریمه ای که توسط مودی پرداخت می شود، خیلی مهم نباشد ولی خطر اصلی از طرف مالیات و عوارض بر ارزش افزوده است.
علی الراس شدن
به طور عادی، هر صاحب کسب و کار وظیفه دارد تا مدارک و اسناد درآمدِ کسب و کار خود را به صورت دوره ای برای سازمان مالیاتی کشور، در قالب های تعریف شده (اظهارنامه مالیاتی، دفاتر و…) ارسال کند تا کارشناسان این سازمان طبق این اسناد دریافتی، مالیات وارده به وی را حساب کند. گاها و به دلایلی، کارشناسان سازمان امور مالیاتی کشور، بدون استفاده از مدارک عنوان شده ای چون اظهارنامه مالیاتی و… بر حسب معیار ها و قوانین مالیاتی رایج کشور، میزان مالیات مودی را حساب کرده و به وی اطلاق می کنند. این حالت، مالیات علی الراس نام دارد و اصطلاحا گفته میشود که مالیات مودی علی الراس شده است.
سازمان مالیات بر ارزش افزوده برای تشخیص مبلغ قابل محاسبه ابتدا نامه ای به عنوان استعلام به حوزه مالیاتی ارسال می کند که در جواب این نامه حوزه ، کل مبلغ درآمد را که از طریق علی الراس تشخیص داده شده است را اعلام می کند و خیلی راحت تر از آن چیزی که تصور شود میزان درآمد هر دوره ۳ ماهه را مشخص می کند.
برای درک این موضوع به مثال زیر توجه کنید:
به عنوان مثال وقتی در فرآیند علی الراس میزان و حجم خرید شما روشن شود بر طبق همان ضریب اعمال شده و میزان فروش و درآمد شما محاسبه می شود مثلاً ۵۰۰ میلیون خرید با ضریب ۲۰ درصد می شود مجموع ۶۰۰ میلیون فروش . این ۶۰۰ تقسیم بر ۴ دوره می شود ۱۵۰ میلیون میزان درآمد فروش برای هر دوره و خرید هم صفر ( به دلیل علی الراس شدن ) در نظر گرفته می شود . در ادامه اگر هم جریمه تاخیر و عدم ارائه دفاتر و اسناد داشته باشید جرائم ماده ۲۲ و ۲۳ مالیات بر ارزش افزوده برای شما در نظر گرفته می شود و مبلغی که برای طلب مالیات بر ارزش افزوده محاسبه می شود یک مبلغ بسیار بزرگ و غیر قابل تصور خواهد بود .
دلایل علی الراس شدن
منظور از غیر قابل رسیدگی بودن دفاتر یعنی دفاتر مورد قبول هستنند اماهزینه مورد قبول نیستنند و یا دفاتر طبق آیین نامه و یا قوانین و استانداردها حسابداری نیست که این نظر ممیز می باشد. در این حالت بهتر است ما طبق ماده 237 برگ تشخیص مبتنی بر ماخذ و دلایل کافی را از ممیز بگیریم و سپس با توجه موارد مطروحه مدارک و مستندات خود را درست کرده و مجددا به ممیز ارائه دهیم. اما اگر دفاتر مردود شوند یعنی درآمد مودی قابل تعیین نمی باشد لذا در این حالت باید ثابت کنیم که درآمد قابل تشخیص و محاسبه است.
بر اساس ماده 97 قانون مالیات های مستقیم موارد زیر باعث علی الراس شدن دفاتر می شود:
- در صورتی که تا موعد مقرر ترازنامه یا حساب سود و زیان واحد تجاری ارائه نشده باشد.
- در صورتی که مودی به درخواست کتبی اداره امور مالیاتی مربوط از ارائه دفاتر و یا مدارک حساب در محل کار خود خودداری نماید. در خصوص این بند هرگاه مودی از ارائه قسمتی از مدارک حساب خودداری نماید موارد زیر روی می دهد:
- چنانچه مدارک ارائه نشده مربوط به هزینه باشد از احتساب آن جزء هزینه های قابل قبول خودداری می شود.
- در صورتی که مربوط به درآمد باشد، درآمد مشمول مالیات این قسمت از طریق علی الراس تعیین خواهد شد.
- در صورتی که دفاتر و اسناد و مدارک ابرازی برای محاسبه درآمد مشمول مالیات به نظر اداره امور مالیاتی غیر قابل رسیدگی تشخیص داده شود و یا به علت عدم رعایت موازین قانونی و آیین نامه مربوط مورد قبول واقع نشود.
موارد رد دفاتر
- در صورتی که دفاتر ارائه شده به نحوی از پلمپ خارج شده و یا فاقد یک یا چند برگ باشد.
- عدم ثبت یک یا چند فعالیت مالی در دفاتر به شرط احراز.
- ثبت تمام یا قسمتی از یک فعالیت در حاشیه.
- ثبت تمام یا قسمتی از یک فعالیت بین سطور.
- تراشیدن، پاک کردن و محو کردن مندرجات دفاتر به منظور سوءاستفاده.
- جای سفید گذاشتن بیش از حد معمول در صفحات و سفید ماندن تمام صفحه در دفتر روزنامه و دفتر مشاغل به منظور سوءاستفاده.
- بستانکار شدن حسابهای نقدی و بانکی، مگر اینکه حسابهای بانکی با صورتحساب بانک مطابقت نماید و یا بستانکار شدن حسابهای بانکی یا نقدی ناشی از تقدم و تاخر ثبت حسابها باشد که در این صورت موجب رد دفتر نیست.
- تاخیر تحریر دفاتر روزنامه و مشاغل زاید بر حد مجاز مقرر در تبصرههای 2 و 3 و 4 ماده 13 و تأخیر تحریر دفتر کل زاید بر حد مجاز مقرر در ماده 14 و تأخیر تحریر زاید بر حد مقرر در ماده 17 این آئیننامه.
- عدم ثبت عملیات شعبه یا شعب در دفاتر مرکز طبق مقررات ماده 15 این آئیننامه
- اشتباه حساب حاصل در ثبت عملیات موسسه در صورتی که نسبت به اصلاح آن طبق مقررات تبصره ماده 11 این آئیننامه اقدام نشده باشد.
- در صورتیکه مؤدیان مالیاتی حسب مورد از اوراق مخصوص موضوع ماده 169 قانون مالیاتهای مستقیم استفاده ننمایند.
- عدم ارائه آئیننامهها یا دستورالعملهای کار ماشین و برنامههای آن و نحوه کار با نرمافزارهای مالی مورد استفاده و همچنین عدم تسلیم خلاصه عملیات موضوع ماده 17 این آئیننامه در مهلت مقرر در آن ماده در مورد اشخاصی که از سیستمهای الکترونیکی استفاده مینمایند.
- عدم ارائه یک یا چند جلد از دفاتر ثبت و پلمپ شده
- استفاده از دفاتر ثبت و پلمپ شده سالهای قبل (با توجه به مقررات ماده 3 این آئیننامه)
- عدم تطبیق مندرجات دفاتر با اطلاعات موجود در سیستمهای الکترونیکی، در مورد اشخاصی که از سیستمهای مذکور استفاده می نمایند.
- ثبت هزینهها و درآمدها و هر نوع اعمال و اقلام مالی غیرواقع در دفاتر بشرط احراز
عواقب علی الراس شدن
اولین مشکلی که در صورت عدم ارائه اظهارنامه مالیاتی، مودی با آن روبرو میشود، جریمه ۳۰ درصدی بر مالیات است. مشکل بعدی هم مالیات و عوارض بر ارزش افزوده است. در این حالت سازمان امور مالیاتی از حوزه مالیاتی درآمد های مودی را استعلام میگیرد. این درآمدها طبق علی الراس مالیاتی تشخیص داده میشوند و به سازمان امور مالیاتی ابلاغ میشود.
میزان درآمد دوره های ۳ ماه مودی با این استعلام تشخیص داده میشود. این درآمد با استفاده از خرید های وی در مدت زمان معلوم انجام میشود در این حالت مقدار فروش مودی با ضریبی که در جدول ضرایب مالیاتی در نظر گرفته شده است نسبت به خرید حساب می شود.
به عنوان مثال:
فرد یا شرکتی در هنگام رسیدگی مالیاتی علی الراس می شود این شخص مبلغ ۲۰۰ میلیون تومان فروش و ۱۴۰ میلیون تومان خرید و ۴۰ میلیون تومان مجموع هزینه هایش بوده و شغلش وارد کننده قهوه بوده است. حالا اگر بدلیل عدم تسلیم اظهارنامه علی الراس شده باشد ۳۰ درصد هم به عنوان جریمه عدم تسلیم اظهارنامه اضافه می شود. یعنی محاسبات به شرح زیر می باشد:
نکته مهم: در این مثال نرخ سود این کسب و کار را ۱۶ درصد محاسبه می کنیم چرا که طبق جدول ضرایب مالیاتی نرخ سود وارد کننده قهوه ۱۶ درصد می باشد.
برای مشاغل طبق ماده ۱۳۱ قانون مالیات های مستقیم
۳۲٫۰۰۰٫۰۰۰ = ۱۶% * ۲۰۰٫۰۰۰٫۰۰۰
میزان مالیات = نرخ ماده ۱۳۱ * ۳۲٫۰۰۰٫۰۰۰
جریمه عدم تسلیم اظهارنامه = ۳۰% * میزان مالیات
مبلغ نهایی مالیات = میزان مالیات + جریمه عدم تسلیم اظهارنامه
نحوه محاسبه برای شرکت ها طبق ماده ۱۰۵
۳۲٫۰۰۰٫۰۰۰ = ۱۶% * ۲۰۰٫۰۰۰٫۰۰۰
میزان مالیات = نرخ ماده ۱۰۵ * ۳۲٫۰۰۰٫۰۰۰
جریمه عدم تسلیم اظهارنامه = ۳۰% * میزان مالیات
مبلغ نهایی مالیات = میزان مالیات + جریمه عدم تسلیم اظهارنامه
برای اطلاعات بیشتر در مورد نحوه محاسبه مالیات به مقالات آموزش ماده ۱۳۱ قانون مالیات و نحوه آموزش ماده ۱۰۵ قانون مالیات مراجعه کنید.
جلوگیری از علی الراس شدن
راحترین راه برای اینکه با چنین مشکلاتی در روند مالیاتی مواجه نشویم و پرونده ما علی الراس نشود این است که در زمان مقرر تمام تکالیف خود را انجام دهیم و نهایت دقت را نماییم تا مغایرتی در حسابهایمان بوجود نیاید.
در این مقاله در مورد واژه علی الراس و دلایل و راهکارهای جلوگیری از علی الراس شدن صحبت کردیم، توصیه می شود اسناد و اظهارنامه خود را در مدت تعیین شده به سازمان مالیاتی تحویل دهید تا با مشکلات مالیات و عوارض بر ارزش افزوده مواجه نشوید. موسسه حقوقی مفید ثبت